მოტივაციის თანამედროვე თეორიების გამოყენების ზოგადი ასპექტები
ამონარიდი ძალიან კარგი წიგნიდან : გ.შუბლაძე, ბ.მღებრიშვილი, ფ.წოწკოლაური . მენეჯმენტის საფუძვლები .საქართველოს ეკონომიკურ მეცნიერებათა აკადემიის მიერ რეკომენდებულია სახელმძღვანელოდ უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებისათვის. გამომცემლობა «უნივერსალი».თბილისი 2008
მოტივაციის თანამედროვე თაორიები შეიძლება დაიყოს ორ კატეგორიად: 1. მოტივაციის შინაარსობრივი თეორიები.
- მოტივაციის პროცესუალური თეორიები.
მოტივაციის შინაარსობრივი თეორიები ეფუძნება იმ შინაგან მოთხოვნილებებს, რომლებიც აიძულებენ ადამიანებს იმოქმედონ ასე და არა სხვაგვარად. რაც შეეხება მოტივაციის პროცესუალურ თეორიებს მათი საფუძველია ადამიანთა ქცევა მოვლენების აღქმისა და შემეცნებისაგან დამოკიდებულებით. მოტივაციის თეორიების განვითარება ატარებს ევოლუციურ და არა რევოლუციურ ხასიათს. ამიტომ, მთელ რიგ საკითხებში განსხვავების მიუხედავად, ისინი არ გამორიცხავენ ერთიმეორეს.
მოტივაციის თეორიების გამოყენება ემყარება ადამიანთა მოთხოვნილებებს და მიღებულ გასამრჯელოს.
მოთხოვნილებაში იგულსიხმება საჭიროება, რომელიც კონკრეტდება ინდივიდის კულტურული დონის და პიროვნების ხასიათის შესაბამისად. არსებობს
მოთხოვნილებები, რომლებიც შეიძლება ახასიათებდეს ყველა ადამიანს. მოტივაციის შინაარსობრივი თეორიები მცდელობაა ამ საერთო ადამიანური მოთხოვნილებების კლასიფიკაციისა განსაზღვრულ კატეგორიებად. ფსიქოლოგთა უმრავლესობა მოთხოვნილებას ყოფს პირველად და მეორად მოთხოვნილებებად.
პირველადი მოთხოვნილებები თავიანთი ბუნებით ფიზიოლოგიურია და ახასიათებს ადამიანს, როგორც წესი, დაბადებიდანვე. მას მიეკუთვნება მოთხოვნილებები საჭმელზე, წყალზე, ჰაერზე და ა.შ. ფსიქოლოგიური ხასიათისაა მეორადი მოთხოვნილებები. მასში შედის წარმატების მიღწევის, პატივისცემის, ძალაუფლების მოთხოვნილებები.
პირველადი მოთხოვნილებები ადამიანებში ჩადებულია გენეტიკურად, მეორადი კი შეიცნობა გამოცდილებით. შეუძლებელია მოთხოვნილებებზე უშუალო დაკვირვება, ან მათი გაზომვა. მოთხოვნილებების არსებობაზე მსჯელობენ მხოლოდ ადამიანთა ქცევის მიხედვით. როცა ადამიანი გაიცნობიერებს მოთხოვნილებას, მას უჩნდება მისი დაკმაყოფილების სურვილი, რომელსაც აქვს განსაზღვრული მიმართულება. სურვილი მოთხოვნილების ქცევითი გამოვლენაა და კონცენტრირდება მიზნის მიღწევაზე. მაშასადამე, მიზანი გამოდის მოთხოვნილების დაკმაყოფილების საშუალების როლში. მიზნის მიღწევით მოთხოვნილება კმაყოფილდება მთლიანად ან ნაწილობრივ, ან რჩება დაუკმაყოფილებელი. დასახული მიზნის დაკმაყოფილების დონე გავლენას ახდენს ადამიანის ქცევაზე მსგავს მდგომარეობაში მოხვედრისას. საერთოდ, ადამიანები ცდილობენ მოიქცნენ ისე, რომ დაკმაყოფილდეს მათი მოთხოვნილებები. მაშასადამე, ადამიანები ცდილობენ პრობლემების გადაჭრას უკვე გამოცდილი ხერხებითა და გზებით.
რამდენადაც მოთხოვნილებები ადამიანებში წარმოშობენ მათი დაკმაყოფილების სურვილს, მენეჯერებმა ორგანიზაციებში უნდა შექმნან ისეთი სიტუაცია, რომელიც აგრძნობინებს მუშაკებს, რომ მათი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას უზრუნველყოფს ამა თუ იმ ქცევის ტიპი.
ყველა მენეჯერმა უნდა გაიცნობიეროს ის ფაქტი, რომ ადამიანთა მოთხოვნილებები ინდივიდუალურია და, აქედან გამომდინარე, ერთმანეთისაგან განსხვავებული. მაგალითად, ყველა თანამშრომელს აქვს დაწინაურების მოთხოვნილება. ადამიანთა მოთხოვნილებების განსხვავების საფუძველია მათი განსხვავებული ადგილი საზოგადოების სოციალურ სტრუქტურებში, მათ მიერ მიღებული გამოცდილება.
მოტივაციისათვის არ არსებობს ერთი საუკეთესო ხერხი. ის რაც ადამიანთა ერთი ნაწილის მოტივაციისთვის ეფექტიანია, მეორე ნაწილისათვის შეიძლება აღმოჩნდეს სრულიად უმნიშვნელო. ასე, მაგალითად, ზოგიერთი თანამშრომლის მოტივაციისათვის სრულიად საკმარისია საუკეთესო მუშაკად აღიარება, მაშინ როცა მეორესთვის ამას შეიძლება საერთოდ არ ჰქონდეს მნიშვნელობა. ეს მომენტი მეტად საგულისხმოა და ყოველთვის უნდა ჰქონდეთ მხედველობაში მენეჯერებს. მოტივაციის ისედაც რთული პროცესი ზოგჯერ კიდევ უფრო რთულდება ინფორმაციის ნაკლებობით, თანამდებობრივ მოვალეობებში კერძო ცვლილებებისაა და სხვა კონკრეტული მიზეზების გამო.
ადამიანთა მოტივაციაში დიდი როლი ეკისრება გასამრჯელოს. ამ ცნებას მორტივაციისაგან დაკიდებულებით უფრო მეტი დატვირთვა აქვს, ვიდრე ფული ან სიამოვნებაა, რომლებთანაც ხშირად ჩნდება მისი ასოცირება.
გასამრჯელო არის ის, რაც ადამიანს მიაჩნია ფასეულად, ღირებულად. ხშირად ის, რაც ერთი ადამიანისათვის ფასეულია, მეორე ადამიანისათვის არ წარმოადგენს
საერთოდ არაფერს. ადამიანთა ასეთი დამოკიდებულება გასამრჯელოსადმი ართულებს მათი მეშვეობით მოტივაციის პროცესის პრაქტიკულ რეალიზაციას.
ნებისმიერ ორგანიზაციაში გამოიყენება გასამრჯელოს ორი ტიპი, კერძოდ, შინაგანი და გარეგანი გასამრჯელო. შინაგან გასამრჯელოს იძლევა სამუშაო, ასეთია მაგალითად, თავისთავის პატივისცემის გრძნობა, რასაც წარმოშობს შესრულებული სამუშაოს შინაარსი და მნიშვნელობა. შინაგან გასამრჯელოს მიეკუთვნება აგრეთვე მუშაობის პროცესში ჩამოყალიბებული მეგობრული ურთიერთობები. გარეგანი გასამრჯელოა ყოველივე ის, რომელსაც წარმოიდგენს ადამიანი, როცა ესმის სიტყვა
«გასამრჯელო». მასში შედის ხელფასი, სამსახურში დაწინაურება, ქება, აღიარება, დამატებითი ანაზღაურება და სხვა. მოტივაციის პროცესში შინაგანი და გარეგანი გასამრჯელოს თანაფარდობა დამოკიდებულია მუშაკთა მოთხოვნილებებზე, რომელნიც უნდა დაადგინოს ადმინისტრაციამ შინაარსობრივი თეორიების გამოყენებით.